Ջոն Հոլթի Մանկական հաջողությունների երաշխիքը

<<Խաղեր և փորձեր>> բաժին                                                                                                                                                                                                                                                                                    Ջոն Հոլթը պատմում է   Լիզայի՝  տասնվեցամսական խելացի ու համարձակ մի երեխա մասին։Նա սիրում է տարբեր իրերի ձեռք տալ և երկար զբաղվել դրանցով, զարմանալիորեն խելամիտ է. կարողանում է պտուտակներն ու այլ մանր առարկաներ հագցնել դրանց համար նախորոշված անցքերում: Գուցե փոքրիկ երեխաները մեր պատկերացրածի պես բնավ էլ անճարակ չեն։ Լիզայի սիրած խաղերից մեկը իմ գրպանից գնդիկավոր գրիչը հանելը, ապա դրա կափարիչը հագցնելն ու հանելն է: Դրա համար պահանջվում են որոշակի հմտություններ: Նա երբեք չի հոգնում այդ խաղից։ Վերջերս նա դաշնամուր էր նվագում՝ երկու ձեռքերով ինչպես պատահի հարվածելով ստեղներին. նրան դուր եկավ, որ ստիպում է մեխանիզմին գործել ՝ ստեղծելով այդպիսի հետաքրքիր աղմուկ: Այսօր, երբ Լիզային խնամում էր մեծ եղբայրը, նա ավելի աղմկոտ էր և հաճախ էր ափերով հարվածում ստեղներին:                                                                                                                                                 Հեղինակը ծիծաղով  է հիշում, թե որքան էր ցնցվել, երբ իմացավ, թե որքան խելացի, համբերատար, հմուտ ու ստեղծական են լինում փոքրիկ երեխաները, ինչքան շատ բան են կարողանում անել այն ամենից, ինչ, ինչպես հավաստում են մասնագետները, նրանք չեն կարող անել:                                                                                                                                                         Ջոն Հոլթը պատմում է, որ առավոտյան Լիզան կռացել էր փուչիկը բարձրացնելու համար, բայց դռնից քամի չփեց և փուչիկը գլորեց հատակով: Նա նայում էր փուչիկին: Երբ այն կանգ առավ, Լիզան մոտեցավ ու փչեց, որ ստիպի փուչիկին գլորվելը շարունակել:Հեղինակին զարմացրեց , որ այսքան փոքրիկ երեխաները առարկաներ շարժելու քամու ունակությունը կապում են փչելով իրերը շարժել կարողանալու իրենց ընդունակությամ հետ:                                                                       Լիզան սկսեց քայլել փուչիկի շուրջբոլորը՝ երգելով սեփական շուրջպարի երգը: Կատարմանը զուգընթաց նա փոխում էր երգը, մինչև որ ստացվեց բոլորովին ուրիշ մի երգ: Նրա ասածից, երգածից ու արածից շատ բան իրականացվում է այսկերպ. սկսում է մի բանից, աստիճանաբար փոխակերպվում մի ուրիշ բանի: Երաժիշտը դա կանվաներ թեմա վարիացիաներով: Շատ երեխաներ  պաշտում են անվերջանալի պատմություններ պատմելը և անվերջանալի երգեր երգելը:                                                                                                                      Հեղինակի գրքում ասվում է, թե վերջերս Լիզան սկսել է կատաղություն խաղալ: Նա ատամներն է ցույց տալիս, մռնչում, հարձակվում վրաս: Ես ձևացնում եմ, թե վախենում եմ, թաքնվում աթոռի ետևում: Սա կարող է մի որոշ ժամանակ շարունակվել: Թվում է, որ այս և իր մյուս խաղերի ժամանակ նա զգում է, որ իր մեջ ինչ-որ «ես» կա, որն աճում է, պահանջում ընդունել իրեն, այս կամ այլ կերպ դրսևորում է իրեն: Ցանկացած խաղ, որն այդ «ես»-ը ավելի ուժեղ է դարձնում, լավ խաղ է: Ուրիշ ժամանակ նա բավականին լավ գիտի, թե որքան թույլ է այդ «ես»-ը:                            Չնայած իր ողջ վայրագությանը, գոռոզությանն ու համառ անկախությանը՝ Լիզան հոգու խորքում բարի է ու սիրալիր:                                                                                                                     Երեխաներն, ըստ երևույթին, վախերով չեն ծնվում: Այո’, կան որոշակի բաներ, որոնցից նրանք բնազդորեն վախենում են՝ բարձր ձայները, սատարելու բացակայությունը, բայց դրա փոխարեն շատ երեխաների դուր է գալիս, երբ իրենց օդ են նետում, կամ պտտում իրենց շուրջը: Շատ հնարավոր է, որ վախերի մեծ մասը երեխաներն ընդօրինակում են մեծերից:Վախերի մեծ մասը, որ ընդօրինակում են երեխաները, ավելի նուրբ բնութի է: Նրանք հավաքում են դրանք քիչ-քիչ, փոքր չափաբաշիններով։                                                                                                                           Երեխաները, հատկապես փոքրերը, շատ զգայուն են զգացմունքների հանդեպ: Նրանք ոչ միայն որսում են այն ամենը, ինչ մենք զգում ենք, նրանք չափազանցնում են դրանք անհավատալի չափերով: Հեղինակի խոսքում Լիզան սկսում է լաց լինել, երբ իր փոքր եղբայրներից կամ քույրերից մեկը կռվում է կամ քաշքշում: Եթե անգամ նրանք ծիծաղելու համար խոսքակռիվ են տալիս, նա փորձում է նրանց բաժանել կամ պահանջում է, որ դադարեցնեն:                                        Ուղղակի սուտ է, կամ ոչ միշտ է ճիշտ, որ փոքրիկները ապրումներ չունեն, որ նրանք չեն զգում այն, ինչ զգում են մյուսները: Անշուշտ, նրանք հաճախ իրար հանդեպ շատ դաժան են, բայց եթե նրանց կողքին նեղացած կամ դժբախտ երեխա կա, նրանք էլ դառնում են շատ դժբախտ: Եզակի երեխա է ընդունակ երկարատև ու կանխամտածված դաժանության։                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        1․   Շատ երեխաներ  պաշտում են անվերջանալի պատմություններ պատմելը և անվերջանալի երգեր երգելը:                                                                                                                                            2․Ցանկացած խաղ, որն այդ «ես»-ը ավելի ուժեղ է դարձնում, լավ խաղ է:                                        3․Երեխաներն, ըստ երևույթին, վախերով չեն ծնվում:                                                                          4․Երեխաներն, ըստ երևույթին, վախերով չեն ծնվում:                                                                           5․ Վախերի մեծ մասը երեխաներն ընդօրինակում են մեծերից:                                                           6․ Երեխաները, հատկապես փոքրերը, շատ զգայուն են զգացմունքների հանդեպ։                            7․  Ուղղակի սուտ է, կամ ոչ միշտ է ճիշտ, որ փոքրիկները ապրումներ չունեն, որ նրանք չեն զգում այն, ինչ զգում են մյուսները:

Իմ փորձից                                                                                                                                                   Տղաս հինգ տարեկան է, բայց այնպիսի պատմություններ է հորինում, որ ես ինքս զարմանում եմ։ Նա շատ  է սիրում խաղալ լեգոներով, որոնցով նա զարկ է տալիս իր երևակայությանը։ Նա դրանցուվ պատկերում է աշխարհն այնպես, ինչպես տեսնում է, այլ ոչ այնպես ինչպես մենք ենք ուզում ։Երբ փոքր էր, նա բացարձակ ոչ մի բանից չէր վախենում, կարող էր ձեռքը տանել շան բերանը կամ փորձել բռնել միջատներին, բայց մեր՝ մեծահասակներիս, զգուշավորության պատճառով հիմա  նա ունի այդ վախերը ։ երեխաներն իհարկե ավելի զգայուն են․ եթե  մեր տանը ինչ-որ բան բարձրաձայն է քննարկվում, ապա տղաս գալիս է և ձեռքով փակում է մեր բերանները և մենք սկսում են արդեն ծիծաղել։